Poza śladami Wspaniałego Stulecia, Stambuł pełen jest zabytków i atrakcji, na których zobaczenie warto poświęcić kilka dni. Ten wpis przybliża najciekawsze miejsca dzielnicy Sultanahmet, uważanej za stare miasto Stambułu, jego historyczne centrum. Sultanahmet stanowi część dystryktu Fatih, leżącego po europejskiej stronie metropolii.
Hipodrom
Hipodrom, który stał w miejscu obecnego Placu Sułtana Ahmeda, był torem wyścigowym dla koni i rydwanów. Jego pierwotny gmach został zbudowany przez rzymskiego cesarza Septymiusza Sewera w roku 203 n.e. i przebudowany przez Konstantyna Wielkiego w IV w. n.e., gdy ten wybrał Bizancjum na swoją nową stolicę. Ozdobiono go wtedy dziełami zwiezionymi z różnych stron Imperium Rzymskiego. Mimo, że z budynku nie pozostało prawie nic, wiadomo, że miał 480 m długości, 117 m szerokości i mógł pomieścić aż 100 tysięcy widzów. W czasach bizantyjskich Hagia Sophia była centrum religijnym, pałac należał do władcy, a hipodrom był przeznaczony dla ludu. Tor został zniszczony przez Krzyżowców w 1204 r. Biały kamień z hipodromu wykorzystano do budowy Błękitnego Meczetu. Plac przemianowano na At Meydanı, Plac Koni, ponieważ Osmanie wykorzystywali go do szkolenia wierzchowców. Z budynku hipodromu zachował się Egipski Obelisk, Wężowa Kolumna i Kolumna Konstantyna.
Egipski Obelisk i Kolumna Konstantyna
Egipski Obelisk (Obelisk Teodozjusza) był jednym z dwóch wzniesionych w XV w. p.n.e. przed świątynią w Karnaku. Pierwotnie był prawdopodobnie o 1/3 większy, lecz albo uległ zniszczeniu podczas przewozu albo celowo go do transportu skrócono.
W przeciwieństwie do Egipskiego Obelisku, Kolumna Konstantyna nie jest monolitem, lecz składa się z wielu części. Nie wiadomo kto i kiedy ją zbudował. Mierzy 32 m i prawdopodobnie pochodzi z IV w. W X w. ozdobiono ją płytami z brązu, które później Krzyżowcy wywieźli do Wenecji, razem z czwórką koni ciągnących kwadrygę. Ta rzeźba, pochodząca z Chios, zdobiła na hipodromie dach loży cesarskiej. Obecnie mieści się w Museo Marciano, a jej kopia na fasadzie Bazyliki św. Marka.
Kolumna została sprowadzona przez Konstantyna ze Świątyni Apolla w Delfach (Grecja). Została ufundowana przez greckie miasta po zwycięskich bitwach nad Persami pod Salaminą i Platejami w V w. p.n.e. i przedstawia trzy spiralnie splecione węże. Mierzyła pierwotnie 8 m, obecnie 5,30. Jedna z głów węży zaginęła, pozostałe znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Stambule i w British Museum w Londynie.
Fontanna Wilhelma II
Na północnym skraju placu stoi fontanna cesarza Wilhelma II (Niemiecka Fontanna), wykonana po jego wizycie w Stambule jako dar dla dynastii Osmanów.
Bazylika Cystern
Najbardziej niesamowitym miejscem w Stambule jest dla mnie Bazylika Cystern. Niepozorne wejście z kasą biletową łatwo przegapić. Ale po wejściu trafiamy do zupełnie innego świata, ogromnej podziemnej sali służącej w przeszłości do magazynowania wody.
Stambuł był jednym z najczęściej obleganych miast w Europie i zawsze potrzebował ogromnych zapasów wody. Z tego powodu w czasach Bizancjum zbudowano w mieście wiele podziemnych cystern, do których dostarczano wodę akweduktami. Pozostałości wielkiego akweduktu, zbudowanego w 375 r. n.e. można zobaczyć nad Bulwarem Ataturka niedaleko Meczetu Księcia (Şehzade Camii).
Ponieważ Turcy zawsze preferowali bieżącą wodę, po przejęciu miasta od Bizantyjczyków przestali używać cystern zgodnie z przeznaczeniem. Większość z nich przekształcili w bazary i magazyny. Największą i najbardziej zdobioną cysterną jest Pałac Yerebatan, nazywany Bazyliką Cystern. Zbudował go prawdopodobnie cesarz Justynian po roku 542. Cysterna ma 70 m szerokości i 140 m długości, a jej sufit wsparto na 336 kolumnach z wcześniejszych świątyń, z których większość jest w stylu korynckim. Woda w cysternie pochodzi z deszczówki, dlatego jej poziom się zmienia.
W latach 80-tych XX w. budowla została odnowiona, a między kolumnami zbudowano drewniane pomosty, zamontowano oświetlenie i dodano oprawę muzyczną.
Na końcu cysterny znajdują się dwie podstawy kolumn z głowami meduzy. Według jednej z legend Meduza jest jedną z trzech Gorgon, kobiecych potworów podziemnego świata w mitologii greckiej. Mówi się, że jej głowa ma moc przemieniać w kamień, więc aby temu zapobiec, jedna z głów w cysternie leży na boku, druga do góry nogami.
Hagia Irene
Bizantyjski kościół pw. Pokoju Bożego, zbudowany w VI w., stoi na terenie pierwszego dziedzińca pałacu Topkapı, w miejscu pierwszej katedry Konstantynopola. Po zajęciu miasta przez Turków świątynię przekształcono w arsenał i przyłączono do kompleksu pałacowego. Obecnie pełni funkcję sali koncertowej. Co wyjątkowe w Stambule, budowli nigdy nie zmieniono w meczet.
Muzeum archeologiczne
W zbiorach mieszczącego się między pałacem Topkapı a parkiem Gülhane muzeum znajduje się ponad milion eksponatów ze wszystkich epok i zakątków świata, w tym głowa z Wężowej Kolumny z Hipodromu.
Park Gülhane
Historyczny park miejski jest najstarszym parkiem Stambułu. Dawniej stanowił część zewnętrznego ogrodu pałacu Topkapı. W 1912 r. otwarto go dla mieszkańców miasta. Mieściły się w nim kawiarnie, place zabaw, później stworzono tam też małe zoo. W ostatnich latach park unowocześniono, zlikwidowano ogród zoologiczny i miejsca pikników. Co roku wiosną park jest pełen kwitnących tulipanów, narodowych kwiatów Turcji.
Stacja Orient Expressu
W pobliżu parku Gülhane mieści się stacja kolejowa Sirkeci, która była ostatnim przystankiem na trasie Orient Expressu. Zbudowana w 1890 r. według projektu architekta pruskiego, jest jednym z przykładów europejskiego orientalizmu. Budynek zachował oryginalny kształt, ale nie ma w nim pamiątek związanych z kultowym pociągiem.
Wielki Bazar
Jest jednym z największych krytych targowisk na świecie, z 61 ulicami i ponad 4000 sklepikami zajmuje powierzchnię 30 hektarów. Powstał krótko po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, najpierw jako centrum handlu tekstyliami i biżuterią. Swój obecny kształt osiągnął w XVII w. W wyniku zniszczeń, spowodowanych trzęsieniami ziemi i pożarami, jego obszar zmniejszono, a niektóre fragmenty zburzono. Warto tam zajrzeć i pospacerować, chociaż sprzedawcy są natrętni w stosunku do obcokrajowców.
Bazar Egipski
Znacznie przyjemniejszy do odwiedzenia jest Bazar Egipski, nazywany Bazarem Przypraw. Kupcy nie wołają za przechodzącymi w kilku językach i nie starają się na siłę nawiązać kontaktu. Można spokojnie spacerować (chociaż w tłumie) i oglądać towary. Został zbudowany w 1664 r. jako część kompleksu Nowego Meczetu (Yeni Cami) w pobliżu Mostu Galata. W czasach osmańskich sprzedawano tam tylko przyprawy, obecnie również suszone owoce, rękodzieło, biżuterię itp.
Nowy Meczet (Yeni Cami)
Budowę pierwszej świątyni zleciła tu sułtanka Safiye, babka Ahmeda I. Projekt nie został ukończony, popadł w ruinę i dodatkowo ucierpiał w trakcie Wielkiego Pożaru Stambułu w 1660 r. Kilka miesięcy później na zlecenie sułtanki Turhan, rozpoczęto w tym miejscu prace nad świątynią, którą po ukończeniu nazwano Yeni Valide Sultan Camii. Z czasem nazwę skrócono.
Kolumna Konstantyna
Przy ulicy wiodącej od Hipodromu na zachód stoi Kolumna Konstantyna, zbudowana przez cesarza w 330 r. n.e. Była ona centralnym punktem znajdującego się tu Forum Konstantyna, głównego placu Konstantynopola. Miała wysokość 50 m, a na jej szczycie znajdował się posąg cesarza jako boga Apolla. Do czasów dzisiejszych przetrwało 37 m zabezpieczonych metalowymi obręczami.
Uniwersytet Stambulski
Uniwersytet Stambulski jest największą i najbardziej prestiżową uczelnią w kraju. Ma pięć kampusów, główny stoi przy placu Bajazyda, gdzie w czasach Sulejmana Wspaniałego stał Stary Pałac.
Meczet Bajazyda
Obok uniwersytetu znajduje się Meczet Bajazyda, najstarszy sułtański meczet w mieście, zbudowany w 1506 r. na polecenie Bajazyda II. Za każdym razem, kiedy próbowałam ją odwiedzić, świątynia była w renowacji.
Przy pobliskiej głównej ulicy można zobaczyć fragmenty romańskich i bizantyjskich kolumn.
Meczet Fatih
Już poza Sultanahmet stoi meczet Fatih. Ta wielka świątynia położona na jednym z siedmiu wzgórz Stambułu jest pierwszym meczetem zbudowanym po zdobyciu Konstantynopola przez Turków. Do jego budowy użyto materiałów ze stojącego tu wcześniej bizantyjskiego kościoła Świętych Apostołów. Budynek został zniszczony podczas trzęsienia ziemi w XVIII w. i odbudowany w stylu barokowym. Ogród przed meczetem jest ulubionym miejscem spotkań mieszkańców.
W kolejnej części przeczytacie o dzielnicy Taksim i o azjatyckiej części Stambułu.